شیرینیهای سنتی نوروز: از تاریخچه تا طرز تهیه
نوروز، جشن باستانی ایرانی، نه تنها سرآغاز سال جدید بلکه فرصتی برای گردهمایی خانواده و دوستان است. در این میان، شیرینیهای نوروزی نقش ویژهای در پذیرایی از مهمانان دارند. در این مقاله، نگاهی خواهیم داشت به تاریخچه و روش تهیه چند شیرینی سنتی نوروز که در سفرههای ایرانی جایگاه خاصی دارند.
تاریخچه شیرینیهای نوروزی
سنت پخت و توزیع شیرینی در نوروز به صدها سال قبل بازمیگردد. در ایران باستان، مردم برای جشنهای بهاری، خوراکیهای شیرین میپختند و به یکدیگر هدیه میدادند. این رسم تا امروز ادامه دارد و همچنان انواع شیرینیهای سنتی در ایام نوروز تهیه میشوند.
از دوران هخامنشیان و ساسانیان، مواد غذایی خاصی در جشنهای نوروزی استفاده میشد که شیرینی نیز جزئی از آن بود. در آن زمان، خوراکیهای شیرین از ترکیب عسل، مغزها و آرد تهیه میشدند. در دوران صفوی، با ورود شکر و افزایش دسترسی به ادویهجات معطر، دستورهای متنوعتری برای شیرینیهای نوروزی شکل گرفت. بسیاری از شیرینیهای معروف امروز، همچون نان برنجی، قطاب و باقلوا، از همین دوران سرچشمه گرفتهاند و همچنان با روشهای سنتی تهیه میشوند.
علاوه بر ایران، کشورهای حوزه نوروز مانند افغانستان، تاجیکستان، آذربایجان و ترکیه نیز انواع مختلفی از شیرینیهای نوروزی را در جشنهای خود دارند که ریشههای مشترکی با شیرینیهای ایرانی دارند.
معرفی چند شیرینی سنتی نوروزی
۱. نان برنجی
مواد لازم:
- آرد برنج مرغوب: ۲۵۰ گرم
- پودر قند الکشده: ۱۲۵ گرم
- روغن جامد یا کره: ۱۲۵ گرم
- زرده تخممرغ: ۱ عدد
- گلاب: ۲۵ میلیلیتر (۲ قاشق غذاخوری)
- زعفران دمکرده غلیظ: ۵ میلیلیتر (۱ قاشق چایخوری)
- هل آسیابشده: ۱ قاشق چایخوری
- تخم خرفه برای تزیین: به مقدار لازم
طرز تهیه:
- روغن و پودر قند را با ویسک یا همزن برقی به مدت ۵ دقیقه هم بزنید تا کرمرنگ و سبک شود.
- زرده تخممرغ را افزوده و ۲ دقیقه دیگر هم بزنید.
- گلاب، زعفران و هل را اضافه کنید و مخلوط کنید.
- آرد برنج را کمکم اضافه کرده و با لیسک یا دست مخلوط کنید تا خمیر یکدستی حاصل شود.
- خمیر را در کیسه نایلونی پیچیده و به مدت ۱۲ ساعت در یخچال استراحت دهید.
- فر را با دمای ۱۶۰ درجه سانتیگراد گرم کنید.
- از خمیر گلولههایی به اندازه ۱۰ گرم برداشته و روی سینی چربشده قرار دهید.
- روی هر گلوله کمی تخم خرفه بپاشید و به مدت ۱۵ دقیقه بپزید.
- پس از پخت، اجازه دهید نان برنجیها کاملاً خنک شوند، سپس در ظرف دربسته نگهداری کنید.
۲. قطاب
مواد لازم:
- آرد سفید: ۲۵۰ گرم
- ماست پرچرب: ۱۰۰ گرم
- کره نرمشده: ۷۵ گرم
- زرده تخممرغ: ۱ عدد
- بیکینگپودر: ۵ گرم (۱ قاشق چایخوری)
- روغن برای سرخ کردن: به مقدار لازم
مواد لازم برای مغزی:
- گردو خرد شده: ۱۰۰ گرم
- پودر قند: ۷۵ گرم
- دارچین: ۱ قاشق چایخوری
طرز تهیه:
- کره، زرده تخممرغ و ماست را در ظرفی ریخته و مخلوط کنید.
- آرد و بیکینگپودر را کمکم اضافه کنید و ورز دهید تا خمیر لطیفی ایجاد شود.
- خمیر را در کیسه نایلونی گذاشته و ۱ ساعت در یخچال استراحت دهید.
- مغزی را با مخلوط کردن گردو، پودر قند و دارچین آماده کنید.
- خمیر را روی سطح آردپاشی شده با وردنه به ضخامت ۳ میلیمتر باز کنید و با قالب گرد ۶ سانتیمتری برش بزنید.
- مقداری از مخلوط گردو را وسط هر دایره قرار دهید، لبهها را ببندید و خوب بچسبانید.
- روغن را در ظرفی روی حرارت متوسط داغ کنید و قطابها را در آن سرخ کنید تا طلایی شوند.
- پس از سرد شدن، قطابها را در پودر قند بغلتانید و در ظرف دربسته نگهداری کنید.
۳. باقلوا
مواد لازم:
- خمیر یوفکا: ۲۰ ورق
- مغز گردو یا پسته خردشده: ۲۰۰ گرم
- کره آبشده: ۱۵۰ گرم
- پودر قند: ۲۵ گرم
- دارچین: ۱ قاشق چایخوری
مواد لازم برای شربت:
- شکر: ۲۰۰ گرم
- آب: ۱۰۰ میلیلیتر
- گلاب: ۲ قاشق غذاخوری
- زعفران دمکرده: ۱ قاشق چایخوری
- آبلیمو: ۱ قاشق چایخوری
طرز تهیه:
- گردو یا پسته خردشده را با پودر قند و دارچین مخلوط کنید.
- قالب را چرب کرده و چند لایه خمیر یوفکا را داخل آن بگذارید، بین هر لایه کمی کره بمالید.
- مخلوط مغزها را روی لایهها پخش کنید و بقیه ورقههای یوفکا را روی آن بگذارید، لابهلای آنها کره بمالید.
- باقلوا را به شکل لوزی یا مربع برش بزنید.
- در فر ۱۸۰ درجه سانتیگراد به مدت ۳۰ تا ۳۵ دقیقه بپزید تا روی آن طلایی شود.
- شکر، آب، گلاب، زعفران و آبلیمو را روی حرارت بگذارید تا شربت کمی غلیظ شود.
- پس از خارج کردن باقلوا از فر، شربت را روی آن بریزید و اجازه دهید کاملاً جذب شود.
- پس از خنک شدن، باقلوا را در ظرف دربسته نگهداری کنید.
نکات حرفهای برای بهبود کیفیت شیرینیهای نوروزی
- برای ماندگاری بیشتر، شیرینیها را در ظرف دربسته و در محیط خشک نگهداری کنید.
- استفاده از مواد اولیه باکیفیت، تأثیر زیادی بر طعم نهایی دارد.
- در پخت شیرینیها، دمای فر و مدتزمان پخت را دقیق تنظیم کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید.
نوروز فرصتی عالی برای امتحان کردن دستورهای قدیمی و خلق لحظات شیرین با خانواده است. شما کدامیک از این شیرینیها را برای نوروز امسال تهیه خواهید کرد؟